Esansiyel Tremor Cerrahisi: RF Talamotomi ve Beyin Pili
Titremeye Son Veren Modern Teknoloji: RF Talamotomi ve Derin Beyin Stimülasyonu
Yıllarca süren ilaç denemeleri, giderek artan dozlar, yan etkilerle boğuşmak ve buna rağmen titremesi bir türlü durmayan o ellerden sonra esansiyel tremor hastalarının birçoğu için ilaçlar bir süre sonra yetersiz birer teselliyeden başka bir şey değildir. Çünkü bardaklardaki içecekler yine dökülür, imzalar yine atılamaz, istenilen şekilde eylemlerde bulunmak artık kısıtlıdır. İşte tam bu umutsuzluk noktasında, modern nöroşirürji, çaresizliği umuda dönüştüren iki güçlü savaşçı mekanizmayı masaya koyar: Radyofrekans (RF) Talamotomi ve Derin Beyin Stimülasyonu (DBS - Beyin Pili).
Beynin derinliklerinde, titremenin kaynağı olan o milimetrik noktaya müdahale etmek, dışarıdan bakıldığında korkutucu, absürt veya bilim kurgu filmlerinden çıkmış gibi akıl dışı görünebilir.
Doç. Dr. Mehmet Sorar'ın ellerinde bu prosedürler, özenle planlanmış birer rutindir. Bu metinde, bu iki yöntemin mekanizmalarının nasıl çalıştığını, hangisinin kime uygun olduğunu ve cerrahi sürecin anlarını anlatmaktayız.
Talamus: Genel Merkez
Beynimizde talamus adı verilen, duyuların ve hareket emirlerinin ana dağıtım merkezi olan bir istasyon vardır. Esansiyel tremorda, bu istasyonun "VIM" (Ventral Intermedius Nucleus) adı verilen özel bir çekirdeği, kaslara sürekli hatalı, parazitli ve ritmik sinyaller gönderir. Cerrahi tedavilerin temel mantığı, bu hatalı sinyal merkezini susturmak veya modüle etmektir. Yöntemler farklı olsa da hedef benzerdir, beyindeki o elektriksel kaosu durdurmaktır.
Radyofrekans (RF) Talamotomi
Nöroşirürji tarihinde daha eski ama son derece güvenilir, basit ve etkili bir yöntemdir. RF Talamotomi, özellikle tek taraflı (genellikle sağ elini kullananlarda sağ eldeki, solaklarda sol eldeki) şiddetli titremelerde tercih edilen, kalıcı bir çözümdür.
Nasıl Uygulanır?
Bu işlemde hasta uyanıktır ve lokal anestezi altındadır. Stereotaktik çerçeve ile baş sabitlenir. Bilgisayarlı tomografi ve MR füzyonu ile talamustaki o milimetrik VIM çekirdeği haritalanır. Saç teli inceliğinde bir elektrot, beynin diğer hassas bölgelerine dokunmadan bu noktaya ilerletilir. Doğru yerde olunduğundan emin olmak için Fizyolojik Doğrulama yapılır. Elektrot ucundan çok düşük akım verilir ve hastanın titremesinin durup durmadığı anlık olarak gözlemlenir. Doğru nokta bulunduğunda, radyofrekans enerjisi ile yaklaşık bir pirinç tanesi kadar olan o küçücük alan kontrollü bir ısı ile"lezyone edilir, yani yakılır.
Avantajları ve Dezavantajları
Avantajı: Vücutta yabancı cisim (pil, kablo gibi) kalmaz. Tek seferlik bir işlemdir. Pil değişimi, şarj etme, enfeksiyon gibi dertleri yoktur. Maliyeti genellikle pile göre daha düşüktür.
Dezavantajı: Genellikle tek taraflı yapılır. İki taraflı yapıldığında konuşma, yutma ve denge bozukluğu riski artar. Geri dönüşümlü değildir çünkü yapılan işlem kalıcıdır.
Derin Beyin Stimülasyonu (DBS): Beyin Pili ile Modülasyon
Beyin pili, talamotomiye göre daha modern, ayarlanabilir ve geri dönüşümlü bir yöntemdir. Özellikle iki elinde de şiddetli titreme olan, baş ve ses titremesi eşlik eden ve nispeten genç hastalarda uygun olarak kabul edilir.
Nasıl Uygulanır?
İşlem uyanık ve lokal anestezi ile başlar. Tıpkı talamotomide olduğu gibi VIM çekirdeği bulunur. Ancak bu sefer o bölge yakılmaz, oraya kalıcı ince kablolar (elektrotlar) yerleştirilir. Bu kablolar cilt altından geçirilerek göğüs bölgesine, köprücük kemiği altına yerleştirilen bir pile (jeneratör) bağlanır. Pil, beyne düzenli ve ayarlanabilir elektrik sinyalleri göndererek, titremeye neden olan anormal aktiviteyi bozarak normale çevirir.
Neden Beyin Pili?
Ayarlanabilirlik: Hastalığın seyri değiştikçe, dışarıdan bir kumanda ile pilin ayarları değiştirilebilir. Titreme artarsa akım artırılabilir, yan etki olursa azaltılabilir.
Çift Taraflı Uygulama: Her iki ele de aynı anda müdahale edilebilir.
Geri Dönüşümlülük: Eğer gelecekte kök hücre gibi daha üstün bir tedavi bulunursa, sistem kapatılabilir veya tamamen çıkarılabilir. Kalıcı bir doku hasarı oluşturmaz.
Ameliyat Sırasında Ne Olacak?
Stereotaktik cerrahinin hasta ve doktor için en etkileyici yanı, sonucun anında görülmesidir çünkü hasta uyanıktır ve bilinci açıktır. Dr. Mehmet Sorar, milimetrik hesaplamalarla belirlediği noktaya elektrotu yerleştirdiğinde sizinle sürekli iletişim halinde kalır. Test akımı verildiği saniyede, yıllardır süren titreme veya kas sertliği fiziksel olarak kesilir. İşlemin sağlamasını yapmak için o an elinize bir bardak verilir veya motor beceri gerektiren hareketler yaptırılır. Böylelikle düzelmeyi ameliyat bitmeden, kendi kaslarınızda görerek teyit edersiniz.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru: Ameliyat sırasında ağrı hisseder miyim?
Cevap: Hayır. Beynin kendi dokusunda ağrı reseptörü, algılayıcısı yoktur. Sadece kafa derisi uyuşturulurken yani lokal anestezide sinek ısırığı kadar bir acı hissedilir. İşlem sırasında hasta uyanıktır ve doktorla sohbet eder.
Soru: Saçlarımın tamamı kesilecek mi?
Cevap: Genellikle hayır. Sadece giriş deliklerinin açılacağı küçük alanların tıraş edilmesi yeterli olmaktadır. Özellikle kadın hastalarda estetik kaygılar gözetilerek minimal tıraşlama yapılır.
Soru: Beyin pili dışarıdan belli olur mu?
Cevap: Hayır. Pil göğüs kasının veya cilt altı yağ dokusunun içine yerleştirilir. Çok zayıf hastalarda hafif bir kabarıklık olabilir ancak kıyafet üzerinden kesinlikle belli olmaz.
Soru: Ameliyat ne kadar sürer?
Cevap: RF Talamotomi yaklaşık 1-1.5 saat, Beyin Pili (DBS) ameliyatı ise her iki taraf için toplamda 3-4 saat sürebilir.
Beyninizi ve Geleceğinizi Emin Ellere Teslim Etmenin Önemi
Bir insanın ontolojisinin merkezi olan beynini, düşüncelerinin ve anılarının evini bir başkasına emanet etmesi, hayatta verilebilecek en zor kararlardan biridir. Sizi kalben anlıyor ve hissediyoruz. Doç. Dr. Mehmet Sorar, ameliyathaneye girdiği her an, omuzlarında taşıdığı bu kutsal sorumluluğun bilinciyle hareket etmekte ve ameliyatlarında hasta doktor hiyerarşisi yerini birlikte başaran bir ekip ruhuna bırakmakta. Bu yüzden Dr. Sorar, yalnızca başarılı bir cerrah olmakla kalmayıp hayatınızın kontrolünü size geri veren güvenilir bir mimardır da.